လိင္အေပ်ာ္အပါးလိုက္စားသူတိုင္း သိထားသင့္တဲ့ PrEP နဲ့ PEP

PrEP နဲ့ PEP ေဆးေတြဟာ HIV ပိုး ကူးစက္ခံရျခင္း ေလ်ာ့နည္းေစဖို့ ကာကြယ္ေပးတဲ့ ေဆးေတြ ျဖစ္ပါတယ္။ ကိုယ္က လိင္အေပ်ာ္အပါး မျကာခဏ လိုက္စားတဲ့သူျဖစ္ေစ၊ ကိုယ့္ခ်စ္သူမွာ HIV ပိုးရွိတယ္ဆိုရင္ ဒီေဆးေတြအေျကာင္း နားလည္ထားဖို့ လိုပါတယ္။
PrEP ေဆးဆိုတာဘာလဲ။ေဆးရဲ့ အရွည္ေကာက္ကေတာ့ Pre-exposure prophylaxis ျဖစ္ျပီး ပံုမွန္စြဲေသာက္ေပးရတဲ့ ကာကြယ္ေဆးတစ္မ်ိုးျဖစ္ပါတယ္။
အဓိကကေတာ့ HIV ဗိုင္းရပ္စ္ပိုးကို ကာကြယ္ဖို့အတြက္ ျဖစ္ပါတယ္။

HIV ပိုးရွိသူေတြ၊ ကိုယ့္ခ်စ္သူမွာ HIV ပိုးရွိလို့ ကိုယ့္ဆီကို မကူးစက္ေစေအာင္ ကာကြယ္ေပးဖို့ ေသာက္ေပးရတာျဖစ္ပါတယ္။
ေန့စဉ္ ေသာက္ေပးရတဲ့ ေဆးျဖစ္ျပီး ကာကြယ္မႈအာနိသင္အျမင့္ဆံုးကို ေရာက္ဖို့ ေဆးေသာက္တာ အနည္းဆံုး ရရက္ ရွိဖို့ လိုအပ္ပါတယ္။
ေန့တိုင္း PrEP ေဆးကို မွန္မွန္ေသာက္ေပးမယ္ဆိုရင္ အကာအကြယ္မဲ့ လိင္ဆက္ဆံရာမွ HIV ကူးစက္နိုင္ေျခ ၉၀ ရာခိုင္နႈန္းထက္ မနည္း ေလွ်ာ့ခ်ေပးနိုင္ပါတယ္။
ေဆးထိုးအပ္မွ်ေဝသံုးစြဲရာမွ HIV ကူးစက္နိုင္ေျခကိုေတာ့ ၇၀ ရာခိုင္နႈန္းထိ ေလွ်ာ့ခ်ေပးနိုင္ပါတယ္။
မူးေဝတာ၊ ေအာ့အန္တာ အစရွိတဲ့ ေဘးထြက္ဆိုးက်ိုးေတြကိုေတာ့ ေဆးေသာက္ကာစအခ်ိန္မွာ ေတြ့ရတတ္ပါတယ္။
ေဆးပညာကြ်မ္းက်င္ပညာရွင္ေတြ၊ ဆရာဝန္ရဲ့ ခြင့္ျပုခ်က္ပါတဲ့ တရားဝင္ PrEP ေဆးဝါးေတြကို သံုးစြဲတာက ပိုထိေရာက္တဲ့ အာနိသင္ကို ရနိုင္ပါတယ္။
PrEP ေဆးကို ေန့စဉ္ပံုမွန္ေသာက္ဖို့ လိုပါတယ္။
ဒီေဆးဟာ HIV ကို ရာနႈန္းျပည့္ ကာကြယ္ေပးနိုင္တာ မဟုတ္တဲ့အတြက္ ေဆးေသာက္ေနစဉ္မွာလည္း ကြန္ဒံုးအသံုးျပုေပးနိုင္ရင္ ပိုေကာင္းပါတယ္။
၃လျခား တစ္ခါ HIV ပိုးရွိ၊ မရွိကို ေသြးစစ္ျကည့္ဖို့ လိုပါတယ္။
PEP ေဆးကို ဘာအတြက္ ေသာက္တာလဲ။Post-exposure prophylaxis လို့ အမည္ရတဲ့ PEP ေဆးဟာ အေရးေပၚ ေသာက္ရတဲ့ HIV ပိုးကာကြယ္ေဆးျဖစ္ပါတယ္။
ကိုယ့္မွာေတာ့ HIV ေရာဂါပိုးမရွိဘူး။ ဒါေပမယ့္ HIV ရွိတယ္လို့ သံသယျဖစ္ရတဲ့ သူတစ္ေယာက္နဲ့ အကာအကြယ္မပါဘဲ လိင္ဆက္ဆံမိတဲ့အခါ ဒီေဆးကို အေရးေပၚအေနနဲ့ ေသာက္ဖို့ လိုပါတယ္။
လိင္ဆက္ဆံျပီး ၇၂နာရီအတြင္း ေသာက္မွ ေဆးရဲ့ အာနိသင္ကို အျပည့္အဝခံစားရမွာျဖစ္ပါတယ္။
အထူးသျဖင့္ အလိုမတူဘဲ အဓမၼျပုက်င့္ခံရျပီးေနာက္ HIV ပိုး ကူးစက္ခံရျခင္းမျဖစ္ေစဖို့ PEP ေဆးကို ေစာနိုင္သမွ် အေစာဆံုး ေသာက္ေပးရပါမယ္။
အေရးေပၚ ကာကြယ္ေဆးျဖစ္တဲ့အတြက္ ေန့စဉ္ေသာက္ေပးဖို့ မလိုပါဘူး။
PrEP ေဆးလိုပဲ မူးေဝတာ၊ ေအာ့အန္တာ၊ ေခါင္းမူးတာ၊ ကိုယ္လက္မအီမသာျဖစ္တာ အစရွိတဲ့ ဓာတ္မတည့္လကၡဏာတခ်ို့ကို ေတြ့ရတတ္ပါတယ္။
ဒီေဆးကို ေသာက္ဖို့အတြက္ ဆရာဝန္နဲ့ အရင္တိုင္ပင္ေဆြးေနြးဖို့ လိုအပ္ပါတယ္။
PrEP နဲ့ PEP ေဆး ၂မ်ိုးလံုးကို ေသခ်ာေသာက္ေပးမယ္ဆိုရင္ HIV ပိုးကို ထိထိေရာက္ေရာက္ ကာကြယ္ေပးနိုင္ပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ တျခားလိင္မွတစ္ဆင့္ ကူးစက္ေရာဂါေတြျဖစ္တဲ့ လိင္အဂၤ࿿ါျကြက္နို့၊ ဂနို၊ ကာလသားေရာဂါေတြ၊ အေရျပားျပႆနာေတြ၊ မလိုလားအပ္တဲ့ ကိုယ္ဝန္ေတြကိုေတာ့ ကာကြယ္ေပးနိုင္ျခင္း မရွိပါဘူး။ ဒါေျကာင့္ ေဘးကင္းအနၱရာယ္ရွင္းစြာ လိင္ဆက္ဆံနိုင္ဖို့ အမ်ိုးသားေရာ၊ အမ်ိုုးသမီးပါ ကြန္ဒံုးအသံုးျပုဖို့ အျကံေပးလိုက္ခ်င္ပါတယ္။