၂၀၁၅ ႏ်ဴကလီယားသေဘာတူညီခ်က္ အီရန္ခ်ိဳးေဖာက္ေတာ့မည္

အီရန္ အဏုျမဴစြမ္းအင္ ေအဂ်င္စီရဲ႕ ေျပာခြင့္ရပုဂၢိဳလ္က အီရန္ႏိုင္ငံ အေနနဲ႕ အီရန္အေပၚ ကန္႔သတ္ထားတဲ့ သန္႔စင္ ယူေရနီယံ ပမာဏ ကီလိုဂရမ္ ၃၀၀ ထက္ ေက်ာ္လြန္ ထုတ္လုပ္ေတာ့မွာျဖစ္ေၾကာင္း တနလၤာေန႔က အီရန္ရဲ႕ Arak ႏ်ဴကလီးယား စက္ရုံမွာ ျပဳလုပ္တဲ့သတင္းစာ ရွင္းလင္းပြဲမွာ ေျပာပါတယ္။ ဒီ ပမာဏဟာ ၂၀၁၅ ခုနွစ္က အီရန္နဲ႕ ႏုိင္ငံႀကီး ၆ ႏုိ္င္ငံအၾကား ရရွိထားတဲ့ သေဘာတူညီခ်က္အရ ခြင့္ျပဳထားတဲ့ ပမာဏ ျဖစ္ၿပီး လာမယ့္ ၁၀ ရက္အတြင္း ဒီ သတ္မွတ္ ပမာဏကို ေက်ာ္လြန္ေတာ့ျဖစ္လို႔ ဒါဟာ သေဘာတူညီခ်က္ကို အီရန္ႏိုင္ငံက ပထမဆုံး အႀကိမ္ ခ်ိဳးေဖာက္ေတာ့မယ့္ ေျခလွမ္းတစ္ရပ္ျဖစ္ေၾကာင္း ဗီြအိုေအ သတင္းဌာနက ေဖာ္ျပထားပါတယ္။



အခု ၾကားရတဲ့ အသံကေတာ့ အီရန္ရဲ႕ Arak ႏ်ဴကလီယား ေရေလး စက္ရုံက အီရန္ အဏုျမဴစြမ္းအင္ ေအဂ်င္စီ အၾကီးအကဲရဲ႕ ေၾကညာခ်က္ကို အီရန္ႏုိင္ငံပိုင္ ရုပ္ျမင္သံၾကားဌာနက တိုက္ရိုက္ ထုတ္လႊင့္သြားတာပါ။

အီရန္ႏုိင္ငံအေနနဲ႕ အီရန္က P5+1 လို႔ေခၚတဲ့ အေမရိကန္၊ ျဗိတိန္၊ ျပင္သစ္၊ ဂ်ာမနီ၊ တရုတ္နဲ႕ ရုရွားႏုိင္ငံံေတြနဲ႔ ခ်ဳပ္ဆိုတားတဲ့ စာခ်ဳပ္မွာ ပါ၀င္တဲ့ အခ်က္တစ္ခ်က္ျဖစ္တဲ့ သန္႔စင္ ယူေရနီယံ ပမာဏ ကီလိုဂရမ္ ၃၀၀ သာ ပိုင္ဆိုင္ရမယ္ဆိုတဲ့အခ်က္ကို ခ်ိဳးေဖာက္ေတာ့မယ္ဆိုတဲ့ ေၾကညာခ်က္ျဖစ္ပါတယ္။

အီရန္အေနနဲ႔ အဆင့္နိမ့္ သန္႔စင္ ယူေရနီယံ ထုတ္လုပ္မႈ ေလးဆ ပိုမို ထုတ္လုပ္သြားမွာျဖစ္တဲ့အတြက္ လာမယ့္ ဇြန္လ ၂၇ ရက္ေန႔ေရာက္ရင္ စာခ်ဳပ္အရ သူ႔ကို ခြင့္ျပဳထားတဲ့ ပမာဏ ကီလိုဂရမ္ ၃၀၀ ထက္ ပိုထုတ္ေတာ့မွာ ျဖစ္သလို သန္႔စင္မႈႏႈန္း ျမင့္မားတဲ့ ယူေရနီယံေတြ ကိုလည္း ထုတ္လုပ္သြားမွာ ျဖစ္တယ္လို႔ အီရန္ အဏုျမဴစြမ္းအင္ ေအဂ်င္စီ အႀကီးအကဲ Behrouz Kamalvandi က ေျပာၾကားသြားပါတယ္။

“အီရန္အတြက္ ႏ်ဴကလီးယား လိုအပ္ခ်က္ေတြ ပိုရွိလာလို႔ ႏ်ဴကလီးယား ေရေလး ထုတ္လုပ္မႈကို လာမယ့္ ႏွစ္လခြဲအတြင္း တန္ခ်ိန္ ၁၃၀ အထိ တိုးျမႇင့္ ထုတ္လုပ္သြားမယ္လို႔ ေျပာသြားတာပါ။ ဒါေပမဲ့ မၾကာေသးမီက အေမရိကန္က ခ်မွတ္ ထားတဲ့ အေရးယူ ပိတ္ဆို႔မႈေတြကို စာခ်ဳပ္အဖြဲ႕၀င္ ျပင္သစ္၊ ဂ်ာမနီနဲ႕ ၿဗိတိန္ႏိုင္ငံေတြက မလိုက္နာဘူးဆိုရင္ေတာ့ အရင္ ပမာဏကို ျပန္သြားႏုိင္တဲ့ အခ်က္ကိုလည္း သူက မျငင္းပယ္ခဲ့ပါဘူး။”

အေမရိကန္က အီရန္အေပၚ အေရးယူ ပိတ္ဆို႔မႈကို ၂၀၁၈ ခုနွစ္၊ ႏို၀င္ဘာလမွာ ျပန္လည္ စတင္ခဲ့တာပါ။ ၁၉၇၉ ခုနွစ္ အီရန္ေတာ္လွန္ေရး ေနာက္ပိုင္း ပထမဆုံး သမၼတျဖစ္ခဲ့သူ အီရန္ သမၼတေဟာင္း Abolhassan Bani Sadr က အီရန္ရဲ႕ ႏုိင္ငံ့ ဥေသ်ွာင္ အႀကီးအကဲ Ayatollah Khamenei ဟာ အေျခအေန ႏွစ္ခုၾကားမွာ ၾကားညပ္ေနတယ္ဆိုၿပီး VOA ကို အခုလို ေျပာပါတယ္။

“အေမရိကန္ သမၼတ ထရမ့္ရဲ႕ ဖိအားေပးမွဳကို တုန္႔ျပန္ဖို႕ တစ္ခုခု လုပ္ေနတယ္ဆိုတာကို အီရန္ အဏုျမဴစြမ္းအင္ ေအဂ်င္စီက အီရန္ လူထုကို ျပသဖို႔ ၾကိဳးစားေနပါတယ္။ ဒါေပမဲ့ အီရန္အတြက္ ေရြးစရာလမ္း မ်ားမ်ားစားစား မရွိဘူး။ ၂၀၁၅ ခုနွစ္ သေဘာတူညီခ်က္ကို အီရန္က တကယ္ပဲ ပယ္ဖ်က္ လိုက္ႏုိင္မလားဆိုတာကို ကၽြန္ေတာ္ သံသယ ရွိမိတယ္။ ဘာေၾကာင့္လည္းဆိုေတာ့ ဒီလို လုပ္လိုက္ရင္ ႏုိင္ငံတကာစင္ျမင့္မွာ အီရန္ကို ပိုၿပီး အထီးက်န္ သြားေစႏုိင္သလို ကုလသမဂၢလုံျခံဳေရး ေကာင္စီက ေနာက္ထပ္ ပိ္တ္ဆို႔မႈေတြလည္း လုပ္လာႏုိင္တယ္ေလ။”

လြန္ခဲ့တဲ့ ရက္ေတြတုန္းက ကာဇက္စတန္ႏုိင္ငံမွ က်င္းပခဲ့တဲ့ ထိပ္သီး ေဆြးေႏြးပြဲတစ္ခုမွာေတာ့ အီရန္အေနနဲ႕ ၂၀၁၅ သေဘာတူစာခ်ဳပ္ကို ဆက္လက္ ေလးစား လုိက္နာသြားမယ္လုိ႕ အီရန္သမၼတ Hassan Rouhani က ရုရွားသမၼတ Vladimir Putin ကို ကတိေပးခဲ့တယ္လို႔လည္း အီရန္ ေလ့လာ သုံးသပ္သူ Ali Nourizadeh ကဆိုပါတယ္။ ဒီအခ်က္ကိုေတာ့ VoA က သီးျခား အတည္ႏုိင္ျခင္း မရွိပါဘူး။ အီရန္ရဲ႕ မဟာ ရန္သူ အစၥေရး ၀န္ႀကီးခ်ဳပ္ Benjamin Netanyahu က ခြင့္ျပဳထက္ ပမာဏထက္ ေက်ာ္ထုတ္ရင္ အီရန္ကို ႏုိင္ငံတကာက ပိတ္ဆို႔မွဳေတြ ထပ္လုပ္သင့္တယ္လို႔လည္း တိုက္တြန္းလိုက္ပါတယ္။

၂၀၁၅ ခုနွစ္ သေဘာတူ စာခ်ဳပ္အရ ခြင့္ျပဳထားတဲ့ သန္႔စင္ ယူေရနီယံ ပမာဏထက္ ပိုထုတ္လုပ္မယ္ဆိုတဲ့ အီရန္ရဲ႕ ေၾကညာခ်က္ဟာ အိုမန္ ပင္လယ္ေကြ႕ထဲ ေရနံတင္ သေဘၤာႏွစ္စင္း တိုက္ခိုက္ခံရအၿပီး တင္းမာမႈေတြ ျမင့္တက္ေနတဲ့ အခ်ိန္မွာ ထြက္ေပၚလာတာပါ။ အီရန္ ပါလီမန္ ဥကၠဌ Ali Larijani အပါအ၀င္ အီရန္ အရာရွိေတြကေတာ့ ဒီ တိုက္ခိုက္မႈအတြက္ အီရန္မွာ တာ၀န္ မရွိဘူးဆိုၿပီး ျငင္းဆိုထားေပမယ့္ ၀ါရွင္တန္က ဒီ တိုက္ခိုက္မႈ ေနာက္ကြယ္မွာ အီရန္ရွိတယ္လို႔ အတိအလင္း စြပ္စြဲထားသလို အီရန္ ေတာ္လွန္ေရး အေစာင့္တပ္ဖြဲ႕ကို အၾကမ္းဖက္အဖြဲ႕အစည္း တစ္ခုလည္း ေၾကညာထားေၾကာင္းပါ။