အမုန္းမ်ားရပ္

ကေလးငယ္ႏွစ္ဦးမွာ နီကြန္ ကင္မရာ မ်က္ႏွာျပင္ထက္မွ သူတို႔႐ုပ္ပုံကုိ ျမင္သည့္အခါ ေပ်ာ္ရႊင္ျမဴထူးစြာ ေအာ္ဟစ္ရင္း ခုန္ေပါက္လုိက္သည္။  အျခားေသာ အရြယ္စုံ ကေလးမ်ားလည္း ဓာတ္ပုံအ႐ုိက္ ခံလုိသျဖင့္ ကင္မရာကိုင္ထား သည့္ အမ်ိဳးသားအနီး ၀ုိင္းအုံလာ သည္။ သုိ႔ေသာ္ ‘‘ဓာတ္ပုံ႐ိုက္မ လား၊ လာလာ ႐ုိက္ေပးမယ္’’ဟု ယင္းအမ်ိဳးသားထံမွ ၾကားလုိက္ ရသည့္ ဗမာစကားတစ္ခြန္း ေၾကာင့္ ကေလးမ်ား မ်က္စိမ်က္ ႏွာပ်က္ကာ ေရွာင္ဖည္သြားၾက သည္။ ရခုိင္ျပည္နယ္ မင္းျပားၿမိဳ႕ နယ္ရွိ စစ္ေဘးဒုကၡသည္စခန္း တစ္ခုတြင္ လာေရာက္သတင္းယူ သည့္ သတင္းေထာက္တစ္ဦး ႀကံဳ ေတြ႕ခဲ့သည့္ျဖစ္ရပ္ျဖစ္သည္။



 ဗမာစကား ၾကားလွ်င္ ေၾကာက္ရြံ႕မႈ၊ မယံုၾကည္မႈမ်ားကုိရခုိင္စစ္ေဘးဒုကၡသည္ ကေလး မ်ား ခံစားေနရသည္။

ရခုိင္ျပည္နယ္တြင္ ျဖစ္ပြား ေနသည့္ တပ္မေတာ္ႏွင့္ AA  တိုက္ပြဲမ်ား၏ အက်ိဳးဆက္တစ္ခုဟု လည္း ဆုိႏုိင္သည္။

ရခုိင္တုိက္ပြဲမ်ား ကာလရွည္ ၾကာလာသည္ႏွင့္အမွ် လူမ်ိဳးေရး မုန္းတီးမႈမ်ား ႀကီးထြားလာမည္ကုိ စုိးရိမ္မႈမ်ားလည္း ရွိေနပါသည္။

‘‘ၿမိဳ႕ေပၚေတြမွာ သိပ္မသိ သာဘူး။ ေတာေတြမွာဆုိ အေျခ အေန ေတာ္ေတာ္ဆုိးတယ္’’ဟု စစ္ေဘးဒုကၡသည္မ်ားကုိ ကူညီ ေစာင့္ေရွာက္ေနေသာ စစ္ေတြ ၿမိဳ႕မွ ဦးသန္းထြန္းကေျပာသည္။

ဗမာဆုိပါက မယုံၾကည္ဟု ေျပာသည့္ ေဒသခံမ်ားတြင္ စစ္ ေဘးဒုကၡသည္အခ်ိဳ႕ ပါ၀င္ၿပီး သူတို႔တြင္ ခုိင္မာသည့္ အေၾကာင္း ျပခ်က္ရွိေနပါသည္။ တိုက္ပြဲမ်ား အတြင္း မိသားစု၀င္မ်ား ထိခုိက္ ေသဆုံးခဲ့ျခင္း၊ အုိးပစ္အိမ္ပစ္ ေန ရပ္ေဒသမ်ားကုိ စြန္႔ခြာထြက္ေျပး ရျခင္းတို႔ပင္ျဖစ္သည္။

တိုက္ပြဲမ်ားႏွင့္ ဆက္စပ္၍ ထိခုိက္ဒဏ္ရာရရွိသူ အခ်ိဳ႕သည္ မည္သည့္ဘက္က ပစ္ခတ္သည္ ကုိမသိ။ သုိ႔ေသာ္ အစုိးရဘက္ကုိ ပုိ၍အျပစ္ျမင္သည္ဟုဆုိသည္။

‘‘အမွန္ေျပာတာ၊ လက္တစ္ ေခ်ာင္းပိုင္း(ျဖတ္)တဲ့အတြက္ က လဲ့စားေခ်ခ်င္တဲ့ စိတ္ဆႏၵအၿမဲရွိ တယ္’’ဟု စစ္ေဘးဒုကၡသည္ေဒၚမ၀ုိင္းၾကည္က နာနာၾကည္း ၾကည္းဖြင့္ဟသည္။ သူ၏မ်က္လုံးတြင္ မ်က္ရည္တို႔ ေ၀့၀ဲေနသည္။

 သူသည္ မင္းျပားၿမိဳ႕နယ္ စပါးထားေက်းရြာ ဘုန္းႀကီး ေက်ာင္းသုိ႔ လက္နက္ႀကီးက်ည္ က်ေရာက္မႈေၾကာင့္ ဒဏ္ရာရရွိ သူမ်ားအနက္တစ္ဦးျဖစ္ၿပီး လက္ ေမာင္းတစ္ဖက္ ဆုံး႐ႈံးခဲ့သူျဖစ္ သည္။ ထုိအျဖစ္ဆုိးတြင္ သူ၏ မိသားစု၀င္ႏွစ္ဦး ေသဆုံးၿပီး ေလးဦး ဒဏ္ရာရရွိခဲ့သည္။

 ရေသ့ေတာင္ၿမိဳ႕နယ္တြင္ ျဖစ္ပြားခဲ့သည့္ တိုက္ပြဲမ်ားႏွင့္ ဆက္စပ္၍ ညီမတစ္ဦး ေသဆုံးခဲ့ သည့္ မင္းဖူးေက်းရြာေဒသခံ မဦး လွႏုကလည္း ၎၏ခံစားခ်က္ကုိ ယခုကဲ့သုိ႔ ရင္ဖြင့္သည္။

‘‘ကြၽန္မညီမေလးလုိ အျဖစ္ မ်ိဳးနဲ႔ မႀကံဳပါေစနဲ႔လုိ႔ ေျပာခ်င္ ပါတယ္။ ညီမတစ္ေယာက္ ေသ တာက သူတို႔အခ်င္းခ်င္းပစ္လုိ႔ ေသသြားတာပါ။ ရန္သူနဲ႔႔ပစ္တာ မဟုတ္ပါ။ အစုိးရဘက္ကုိ မေက် နပ္ဘူး။ ကြၽန္မညီမေလး မေသ သင့္ဘဲ ေသသြားခဲ့ရတယ္။ ကြၽန္ မမွာ ညီအစ္မႏွစ္ေယာက္ပဲ ရွိ တယ္’’ဟု မဦးလွႏုက ဖြင့္ဟ သည္။

ေဒသခံတိုင္းရင္းသားအခ်ိဳ႕ ဗမာမုန္းတီးေရးစိတ္မ်ား ျဖစ္ပြား မႈမွာ လက္ရွိျဖစ္ပြားေနသည့္ လက္နက္ကိုင္ ပဋိပကၡမ်ား ေၾကာင့္သာမကပဲ ႏွစ္ေပါင္း ၆၀ ေက်ာ္ အုပ္စုိးခဲ့သည့္ အာဏာရွင္ စနစ္ႏွင့္လည္း သက္ဆိုင္သည္ဟု သုံးသပ္မွတ္ခ်က္ျပဳသူမ်ားလည္း ရွိသည္။

 ယခင္အာဏာရွင္အစုိးရ လက္ထက္တြင္ အုပ္ခ်ဳပ္သူ လူ တန္းစားမွာ ဗမာလူမ်ိဳး၊ ဗမာ စကားေျပာသူမ်ားျဖစ္ၿပီး ဖိႏွိပ္မႈ မ်ား ျပဳလုပ္ခဲ့သျဖင့္ တုိင္းရင္း သားေဒသခံမ်ားမွာ ဗမာမုန္းတီး ေရးစိတ္ကုိ ေၾကာက္ရြံ႕မႈႏွင့္အတူ ဒြန္တြဲခံစားခဲ့ရသည္ဟု စစ္ေဘး ဒုကၡသည္မ်ားကုိ ကူညီေစာင့္ ေရွာက္ေနသူမ်ားက သုံးသပ္ သည္။


ရခိုင္ေဒသတိုက္ပြဲမ်ားႏွင့္ဆက္စပ္၍ ေဖ့စ္ဘြတ္ခ္လူမႈကြန္ရက္တြင္ အမုန္းစကားမ်ား ျဖန္႔ေ၀ေနၾကသည္။

‘‘ဥပမာတစ္ခု ေျပာရရင္ ကြၽန္ေတာ္တို႔နယ္ေတြမွာ ဥပမာ ကူးတုိ႔(ေလွ)ဆိပ္တစ္ခုမွာ ဆုိပါ ေတာ့။ ေလွတစ္စီးက ျမစ္လယ္က ျဖတ္သြားေနတယ္။ ဟုိဘက္ကမ္း ကုိ ျဖတ္သြားခ်င္တယ္ဆုိရင္ ကူး တို႔သည္ကုိ ရခုိင္လုိေခၚရင္ ဂ႐ု ေတာင္ မစိုက္ဘူး။ ဗမာစကားနဲ႔ ‘ေဟ့ေကာင္...လာစမ္း’ ဆုိလုိ႔ရွိ ရင္ အဲဒီေလွဟာ ခ်က္ခ်င္းလွည့္ လာတယ္။ ဘာလုိ႔လဲဆုိေတာ့ ေၾကာက္လုိ႔’’ဟု မင္းျပားပရဟိတ လူငယ္မ်ားကြန္ရက္ အေထြေထြ တာ၀န္ခံ ကုိေနမ်ိဳးထြန္းက ဆို သည္။

ယင္းသို႔အခံရွိေနသည့္စိတ္ ခံစားခ်က္ေၾကာင့္ လက္နက္ကိုင္ ပဋိပကၡမ်ား၏ ေနာက္ဆက္တြဲ ဆုိးက်ိဳးမ်ားကုိ ျမင္ေတြ႕ခံစားလာ ရသည့္အခါ လူမ်ိဳးေရးအျမင္ တိမ္းေစာင္းမႈမ်ား ျဖစ္ပြားလာရ သည္ဟု သူကဆုိသည္။

 ‘‘ေၾကာက္ေလာက္ေအာင္ ဖိႏွိပ္ခံရတဲ့အတြက္ သူဟာ ေၾကာက္ရြံ႕၊ မုန္းတီး၊ စက္ဆုပ္၊ ရြံရွာတာေတြ ပါလာတယ္။ အဲဒီ လုိဟာေတြရွိတဲ့အတြက္ ရင္ဘတ္ ထဲမွာ ၿမံဳေနတာရွိတယ္။ ဗမာ စကားေျပာတဲ့လူေတြဟာ  ဒီလုိ ဆုိးတာပဲဆုိၿပီးေတာ့။ သုိ႔ေသာ္ သူတို႔ရဲ႕ ပညာအရည္အခ်င္း ၀မ္း စာမျပည့္၀တဲ့အခါ ဗမာေတြဟာ ေတာ္ေတာ္ဆုိးတာပဲဆုိတဲ့ အသိ ၀င္သြားတယ္။ အဲဒါရဲ႕ ေနာက္ ဆက္တြဲ အျဖစ္အပ်က္ေတြဟာ ေတာက္ေလွ်ာက္ မ်ိဳးဆက္အ လိုက္ ႀကီးျပင္းလာတဲ့အခါမွာ ရင္ဘတ္ထဲမွာ ပြင့္လာတယ္’’ဟု ကုိေနမ်ိဳးထြန္းက ဆက္ေျပာ သည္။

တပ္မေတာ္ေျပာခြင့္ရပုဂၢိဳလ္ ကမူ AA အဖြဲ႕ ေပၚေပါက္လာၿပီး  ၂၀၁၅ ေနာက္ပိုင္းတြင္မွ လူမ်ိဳး ေရးအမုန္းပြားမႈမ်ား ျဖစ္ပြားလာ ရသည္ဟု တုံ႔ျပန္သည္။

‘‘လူမ်ိဳးေရးအမုန္းပြားမႈျဖစ္ ေအာင္၊ ပြင့္ပြင့္လင္းလင္းေျပာ ရရင္ ဗမာ-ရခုိင္ဆုိတဲ့ ခြဲျခားမႈကုိ  ဘယ္သူက စတင္ခဲ့တာလဲ။ သူတို႔ ေဟာေျပာပြဲေတြ၊ ဒီ AA ကေန စတင္ခဲ့တာ’’ဟု တပ္မေတာ္ေျပာ ခြင့္ရပုဂၢိဳလ္ ဗုိလ္မွဴးခ်ဳပ္ေဇာ္မင္း ထြန္းက ေျပာသည္။

AA အဖြဲ႕ကုိ ၂၀၀၉ က KIO ထိန္းခ်ဳပ္နယ္ေျမ လုိင္ဇာတြင္ အ ေျချပဳစတင္ဖြဲ႕စည္းခဲ့သည္။ AA အဖြဲ႕သည္ တပ္မေတာ္ႏွင့္ KIA၊ တပ္မေတာ္ႏွင့္ ကုိးကန္႔အဖြဲ႕အ ၾကား ျဖစ္ပြားခဲ့သည့္ တိုက္ပြဲမ်ား တြင္ တုိင္းရင္းသားလက္နက္ကုိင္မ်ားဘက္မွ ၀င္ေရာက္တိုက္ခုိက္ေပးဖူးသည္။ AA ဒုဦးစီးခ်ဳပ္ ေဒါက္တာညိဳထြန္းေအာင္ ဦး ေဆာင္သည့္ ကုိယ္စားလွယ္အ ဖြဲ႕မွာ ၂၀၁၄ က ေက်ာက္ျဖဴၿမိဳ႕ တြင္ ျပဳလုပ္ခဲ့သည့္ ရခုိင္အမ်ိဳး သားညီလာခံသုိ႔ တက္ေရာက္ခဲ့ ဖူးသည္။ ေလ့လာသူမ်ားကမူ AA သည္ ယင္းကာလကပင္ ရခုိင္ေဒ သ ၀င္ေရာက္ရန္ လမ္းေၾကာင္း မ်ား အစပ်ိဳးခဲ့သည္ဟု သုံးသပ္ သည္။

၂၀၁၅ တြင္မူ AA အဖြဲ႕က ရခုိင္ျပည္နယ္အတြင္း ၀င္ေရာက္ အေျခခ်ရန္ ႀကိဳးပမ္းရာမွ တပ္ မေတာ္ႏွင့္ တိုက္ပြဲမ်ားစတင္ျဖစ္ ပြားလာခဲ့သည္။ ၂၀၁၈ ႏွစ္ကုန္ ပုိင္းတြင္ေတာ့ တုိက္ပြဲမ်ားျပင္း ထန္စြာ ဆက္တိုက္ျဖစ္ပြားခဲ့ သည္။

 လတ္တေလာတုိက္ပြဲမ်ား ေၾကာင့္ ေနရပ္စြန္႔ခြာတိမ္းေရွာင္ ရျခင္း အပါအ၀င္ ေဒသခံမ်ား ႀကံဳေတြ႕ခံစားေနရမႈမ်ားႏွင့္ ပတ္ သက္၍ AA က ယခုလုိ တုံ႔ျပန္ သည္။

‘‘ကြၽန္ေတာ္တို႔ ရခုိင္ေဒသ ထဲမွာ စစ္ေရွာင္ျပည္သူက ေလး ေသာင္းနဲ႔ တစ္ေထာင္ေက်ာ္ ေလာက္ရွိတယ္။ အဲဒီလူေတြကုိ သြားၿပီးေတာ့ ေမးၾကည့္လုိက္ပါ။ ခင္ဗ်ားတုိ႔ ဘယ္သူ႔ကုိ ေၾကာက္ လုိ႔ ေျပးလာသလဲဆုိတာ အေျဖ ထြက္လာလိမ့္မယ္’’ဟု AA ေျပာ ေရးဆုိခြင့္ရွိသူ ခုိင္သုခက ဆုိပါ သည္။

လက္ရွိ လက္နက္ကုိင္ပဋိ ပကၡေၾကာင့္ လူမ်ိဳးေရးအထင္လြဲ မွားမႈမ်ားသည္ ဗမာႏွင့္ရခုိင္ၾကား တြင္သာမက ရခုိင္ႏွင့္ ခ်င္းတိုင္း ရင္းသား အခ်င္းခ်င္းၾကားတြင္ လည္း ျဖစ္ပြားေနသည္။

AA အဖြဲ႕အေနျဖင့္ ခ်င္း ျပည္နယ္ေတာင္ပိုင္း ပလက္၀ ေဒသတြင္ ၀င္ေရာက္လႈပ္ရွားေန မႈေၾကာင့္ တပ္မေတာ္ႏွင့္တိုက္ပြဲ မ်ားျဖစ္ပြားၿပီး ျပည္သူမ်ား ထိ ခုိက္နစ္နာရသည္ဟု ေဒသခံအ ခ်ိဳ႕က ေျပာသည္။ ထုိ႔ေၾကာင့္ပင္  ရခုိင္ႏွင့္ ခ်င္းတိုင္းရင္းသားမ်ိဳး ႏြယ္စုမ်ားၾကား လူမ်ိဳးေရးအျမင္ လြဲမွားမႈမ်ား ျဖစ္ပြားလာရသည္ ဟုဆုိသည္။ ပလက္၀ေဒသမွာ ရခုိင္ျပည္နယ္ႏွင့္ ထိစပ္ေနၿပီး ပထ၀ီအေနအထားအရ ခ်င္းျပည္ နယ္ထက္ ရခုိင္ႏွင့္ ပုိနီးကပ္မႈရွိ သည္။

‘‘AA ဟာ ရခုိင္မွာအေျခစုိက္ တာ အေကာင္းဆုံးပဲ။ ကုိယ့္ရဲ႕ အမ်ိဳးသားေရးအတြက္။ အခု ပလက္၀မွာ လာစုိက္တဲ့အခါက် ေတာ့ ဘာပဲျဖစ္ျဖစ္ ကိုယ့္ရဲ႕ရခုိင္ အမ်ိဳးသားေရး လုပ္တဲ့အခါမွာ ခ်င္းလူမ်ိဳးကုိ ခုတုံးလုပ္သလုိျဖစ္ ေနတယ္။ တကယ္နစ္နာတာက ေတာ့ ခ်င္းလူမ်ိဳးေတြ အမ်ားႀကီး နစ္နာတယ္ေပါ့’’ဟု ခ်င္းဒီမုိက ေရစီအဖြဲ႕ခ်ဳပ္ပါတီ ဥကၠ႒ ဦးငုိုင္ ေဆာ့္ခ္က မွတ္ခ်က္ျပဳသည္။

ပလက္၀ၿမိဳ႕နယ္တြင္ တည္ ေဆာက္ေနေသာ ကုလားတန္ျမစ္ ကူးတံတားစီမံကိန္း၌ အသုံးျပဳမည့္ ေဆာက္လုပ္ေရးပစၥည္းမ်ားသယ္ေဆာင္ေနေသာ ေရယာဥ္ကုိ ၿပီးခဲ့သည့္မတ္လက AA အဖြဲ႕က ပစ္ခတ္တိုက္ခုိက္ခဲ့သည္။ ကုလားတန္ ဘက္စုံဖြံ႕ၿဖိဳးတိုးတက္ေရးစီမံကိန္းတြင္ တာ၀န္ထမ္းေဆာင္ေနသူမ်ားကုိလည္း ဖမ္းဆီးခဲ့သည္။ AA အဖြဲ႕ လုပ္ေဆာင္ခဲ့မႈေၾကာင့္ ခ်င္းျပည္နယ္ ပလက္၀ၿမိဳ႕နယ္ တည္ၿငိမ္ေအးခ်မ္းေရးႏွင့္ ေဒသဖြံ႕ၿဖိဳးတုိးတက္ေရးလုပ္ငန္းမ်ား ယာယီရပ္ဆုိင္းခဲ့ေၾကာင္း ခ်င္းအရပ္ဘက္အဖြဲ႕အစည္းမ်ားက ထုတ္ျပန္ထား သည္။

‘‘ပလက္၀အေနအထားကုိ လည္း ၾကည့္လုိက္ရင္ ခ်င္း၊ ခူမီ မ်ိဳးႏြယ္စုေတြက ရခုိင္တုိင္းရင္း သားေတြအေပၚမွာ ဆက္ဆံေရး မေျပမလည္မႈျဖစ္တယ္။ယံုၾကည္ မႈတည္ေဆာက္ရမယ့္ အေနအ ထားျဖစ္တယ္’’ဟု ရခုိင္တုိင္းရင္း သားမ်ိဳးႏြယ္စုမ်ား အစည္းအ႐ုံး ဥကၠ႒ ဦးေရႊေဘာ္စိန္က မွတ္ခ်က္ ျပဳသည္။

ရခုိင္တိုက္ပြဲမ်ားႏွင့္ ဆက္ စပ္၍ လူမ်ိဳးေရးအသြင္ အမုန္း စကားေျပာဆုိမႈသည္ ပဋိပကၡျဖစ္ ပြားရာေဒသတြင္သာမက အျခား ပတ္၀န္းက်င္ အသိုုင္းအ၀ိုင္းမ်ား သုိ႔ပါ ကူးစက္မႈလည္းရွိသည္။

ေမလ ၂၅ ရက္က ဗုိလ္ခ်ဳပ္ ေအာင္ဆန္းဒုိင္း ႐ႈံးထြက္ပြဲစဥ္အ ျဖစ္ ရန္ကုန္ၿမိဳ႕တြင္ ရခုိင္အသင္း ႏွင့္ ရွမ္းယူႏုိက္တက္အသင္းယွဥ္ ၿပိဳင္ကစားစဥ္ ျဖစ္ပြားခဲ့သည့္ျဖစ္ စဥ္သည္ ေ၀ဖန္မႈမ်ား ပြက္ေလာ ႐ုိက္ခဲ့သည္။ ျမ၀တီ႐ုပ္ျမင္သံ ၾကားက တိုက္႐ုိက္ျပသသည့္ ယင္းပြဲစဥ္တြင္ ရွမ္းအသင္းက ရခုိင္အသင္းဘက္သုိ႔ အဖြင့္ဂုိး သြင္းယူစဥ္ ေဘာလုံးပြဲေၾကညာ သူ၏ အသံမဟုတ္ဘဲ အျခားသူ တစ္ဦးက လူမ်ိဳးေရးခြဲျခားသည့္ အသုံးအႏႈန္းမ်ားျဖင့္ ေျပာဆုိခဲ့ ျခင္းျဖစ္သည္။

ယင္းျဖစ္ရပ္ႏွင့္ပတ္သက္၍ ျမ၀တီ႐ုပ္ျမင္သံၾကားက ေတာင္း ပန္ေၾကာင္း ထုတ္ျပန္ခဲ့ရၿပီး တာ ၀န္ရွိသူကုိလည္း အေရးယူခဲ့ ေၾကာင္း တပ္မေတာ္က ရွင္းလင္း ခဲ့သည္။

ထုိ႔အျပင္ ေဖ့စ္ဘြတ္ခ္လူမႈ ကြန္ရက္ စာမ်က္ႏွာတြင္လည္း ရခုိင္တိုက္ပြဲအေပၚ အမုန္းစကား ျဖန္႔ေ၀မႈမ်ား ရွိေနသည္။

ၿငိမ္းခ်မ္းေရးႏွင့္ လံုၿခံဳေရး ဆိုင္ရာ ျမန္မာအင္စတီက်ဳဒ္ (MIPS) အမႈေဆာင္ဒါ႐ုိက္တာ ေဒါက္တာမင္းေဇာ္ဦးက တပ္မ ေတာ္ႏွင့္ AA တိုက္ပြဲမ်ား ျပင္းထန္ၿပီးေနာက္ လူမႈကြန္ရက္တြင္ အမုန္းစကားေျပာဆိုမႈမ်ား ျမင့္ တက္လာေနေသာ္လည္း ေဖ့စ္ ဘြတ္ခ္က အေရးယူေဆာင္ရြက္ မႈမ်ား ေသခ်ာစြာျပဳလုပ္သည္ကို မေတြ႕ရေၾကာင္း ေျပာသည္။ ‘‘ေဖ့စ္ဘြတ္ခ္က တျခားဘာသာ ေရးဆုိင္ရာ ကိစၥေတြမွာေတာ့  အေရးယူေဆာင္ရြက္မႈေတြ လုပ္ တယ္။ အေလာင္းပုံတင္တာေတြ  စသျဖင့္  လက္နက္ကုိင္ပဋိပကၡနဲ႔ ပတ္သက္တဲ့ကိစၥေတြကို လုပ္ တယ္။ ဒါေပမဲ့ ရခုိင္-ဗမာ လူမ်ဳိး ေရးကိစၥမွာေတာ့ သူတုိ႔လည္းသိပ္လုပ္ႏုိင္တာ မေတြ႕ရဘူး။ အဲဒီေတာ့ ရခုိင္-ျမန္မာၾကားထဲမွာ အထူးသျဖင့္ မီဒီယာေတြက တင္ တဲ့ Post ေတြေအာက္မွာေရးတဲ့ Comment ေတြမွာ၊ ေတာ္ေတာ္ မ်ားမ်ားမွာ အမုန္းစကားေျပာတဲ့ ဟာေတြပါတယ္ဆုိတာ ေတြ႕ရ တယ္။ ဒါေတြနဲ႔ပတ္သက္ၿပီး စစ္ ပြဲရဲ႕ ဒဏ္ရာဒဏ္ခ်က္ေတြက လည္း အထူးသျဖင့္ စစ္ေျမျပင္မွာ  ေနတဲ့ ျပည္သူလူထုၾကားထဲမွာ အမ်ားႀကီး ႐ုိက္ခတ္မႈရွိတယ္။ အဲဒီ ႐ုိက္ခတ္မႈကေနတစ္ဆင့္ ဗမာမုန္းတီးေရးဆုိတဲ့ ကိစၥေတြ အမ်ားႀကီးျဖစ္ေနတာ’’ဟု ေဒါက္ တာမင္းေဇာ္ဦးက သံုးသပ္သည္။  ထို႔အျပင္ ယင္းလူမ်ိဳးေရးအမုန္း စကားမွာ အျခားလက္နက္ကိုင္ ပဋိပကၡျဖစ္ပြားရာ အျခားေဒသ  မ်ားထက္ ရခိုင္ေဒသအေျခအေန မွာ ပိုဆိုးသည္ဟုလည္း ျမန္မာ့ ၿငိမ္းခ်မ္းေရးျဖစ္စဥ္ကို အစဥ္တ စိုက္ေလ့လာေနသူ ေဒါက္တာ မင္းေဇာ္ဦးက မွတ္ခ်က္ျပဳသည္။  ‘‘လက္နက္ကိုင္ပဋိပကၡ အရွိန္ျမႇင့္ လာၿပီဆုိရင္ သူ႔ရဲ႕နီးစပ္ရာလူမ်ဳိး ေရး သတ္မွတ္ခ်က္ေတြေပၚကေန  ၿပီးေတာ့ ျငင္းၾက၊ ခုန္ၾက၊ ေျပာ ၾက၊ ဆုိၾကတာရွိပါတယ္။ ကခ်င္ ဘက္တုိ႔၊ ကရင္ဘက္တုိ႔မွာ ဒါမ်ဳိး ေတြ မရွိခဲ့ဘူးလားဆုိေတာ့ ရွိခဲ့ပါ တယ္။ ဒါေပမဲ့ ရခုိင္ဘက္မွာက ေတာ့ ပုိၿပီးျမင့္တယ္လုိ႔ ေျပာလုိ႔ရ ပါတယ္’’ဟု ၎က ေျပာၾကား သည္။

တိုက္ပြဲျဖစ္ပြားေနသည့္ ၿမိဳ႕ နယ္ အပါအ၀င္ ရခုိင္ျပည္နယ္ ရွစ္ၿမိဳ႕နယ္ႏွင့္ ခ်င္းျပည္နယ္ ပလက္၀ၿမိဳ႕နယ္တြင္ ဇြန္လ ၂၁ ရက္ ညကစ၍ မုိဘုိင္းအင္တာ နက္မ်ားကုိ အစုိးရက ယာယီ ျဖတ္ေတာက္ခဲ့သည္။

 တုိင္းရင္းသားအခ်င္းခ်င္း ၾကားျဖစ္ပြားသည့္ လက္နက္ကုိင္ ပဋိပကၡမ်ားေၾကာင့္ လူမ်ိဳးေရး မုန္းတီးမႈမ်ား ျဖစ္ပြားခဲ့သည္မွာ ရခုိင္ေဒသတစ္ခုတည္း မဟုတ္ ေပ။ ၂၀၁၁ ကစ၍ တစ္ေက်ာ့ ျပန္ျဖစ္ပြားခဲ့သည့္ တပ္မေတာ္ ႏွင့္ KIA ကခ်င္ေဒသတိုက္ပြဲမ်ား ႏွင့္ဆက္စပ္၍လည္း အမုန္းတ ရားမ်ား၊ မယုံၾကည္မႈမ်ား ျဖစ္ပြား ခဲ့ဖူးသည္။ ကခ်င္ျပည္နယ္တြင္ တိုက္ပြဲမ်ားျပင္းထန္ေနခ်ိန္၂၀၁၂ ခန္႔က ျမစ္ႀကီးနားၿမိဳ႕စစ္ေဘးဒုကၡ သည္စခန္းမ်ားသုိ႔ သြားေရာက္ သတင္းယူသည့္ သတင္းေထာက္ တစ္ဦးသည္ ဗမာလူမ်ိဳးျဖစ္သျဖင့္ ဒုကၡသည္မ်ားက ေျဖၾကားရန္ျငင္း ဆုိခဲ့ဖူးသည္။ ယင္းကခ်င္ေဒသ လက္နက္ကိုင္ပဋိပကၡသည္ ကုိး ႏွစ္ေက်ာ္လာေသာ္လည္း မေျဖ ရွင္းႏုိင္ေသးေပ။ ၿပီးခဲ့သည့္ႏွစ္ ပိုုင္းအတြင္း ရွမ္းလက္နက္ကိုင္အ ဖြဲ႕(RCSS/SSA)ႏွင့္ တအာင္းအ ဖြဲ႕ (PSLF/TNLA)ၾကား ျဖစ္ပြား သည့္ လက္နက္ကိုင္ပဋိပကၡမ်ား ေၾကာင့္လည္း ရွမ္းႏွင့္ပေလာင္ တိုင္းရင္းသားအခ်င္းခ်င္း အမုန္း တရားအခ်ိဳ႕ ျဖစ္ပြားခဲ့ဖူးသည္။

 လက္ရွိျဖစ္ပြားေနသည့္ ရခုိင္ေဒသတိုက္ပြဲမ်ား ၾကာရွည္ ေနပါက လူမ်ိဳးေရးမုန္းတီးမႈမ်ား တစ္စတစ္စ ႀကီးထြားလာႏုိင္ သည္ဟု ေစာင့္ၾကည့္ေလ့လာသူ မ်ားက သုံးသပ္သည္။

‘‘လူမ်ိဳးေရးတုိက္ခုိက္မႈေတြ၊ လူမ်ိဳးေရးမုန္းတီးမႈေတြ ဖန္တီး ေနတယ္လုိ႔ ေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ား ကလည္း ျမင္လာၾကတာေပါ့ ေနာ္။ တကယ္လို႔ အဲဒီလုိအမွန္ တကယ္ ျဖစ္တယ္ဆုိလုိ႔ရွိရင္ ေတာ့ ကြၽန္ေတာ္တုိ႔အားလုံးေမွ်ာ္ မွန္းတဲ့ ဖက္ဒရယ္ျပည္ေထာင္စု တည္ေဆာက္ေရး၊ တိုင္းရင္းသား ေသြးစည္းညီၫြတ္ေရးဆုိတဲ့ဥစၥာ နဲ႔ လုံး၀ဆန္႔က်င္သြားၿပီ။ အဲဒီက ေနတစ္ဆင့္ ျပည္တြင္းၿငိမ္းခ်မ္း ေရးကုိပါ ထိခုိက္လာႏုိင္တယ္လုိ႔ ကြၽန္ေတာ္တို႔ ျမင္တယ္’’ဟု ရွမ္း တုိင္းရင္းသားမ်ား ဒီမုိကေရစီအ ဖြဲ႕ခ်ဳပ္ေျပာေရးဆုိခြင့္ရွိသူ ဦးစုိင္း လိတ္က သုံးသပ္သည္။

ေျခာက္လခန္႔ ၾကာျမင့္လာ ေသာ္လည္း ရခုိင္ေဒသတိုက္ပြဲ မ်ားမစဲေသး။ ၂၀၁၉ ဇန္န၀ါရီ ၁ရက္မွ ေမလေႏွာင္းပိုင္းအထိ တစ္ရက္လွ်င္တစ္ႀကိမ္မကသည့္ ႏႈန္းျဖင့္ တပ္မေတာ္ႏွင့္ AA ၾကား ထိေတြ႕တိုက္ပြဲ ၂၀၆ ႀကိမ္ ျဖစ္ပြားခဲ့သည္ဟု သမၼတ႐ုံးကဆုိသည္။

တစ္ဖက္တြင္လည္း အစုိးရ က AA အပါအ၀င္ ေျမာက္ပိုင္း လက္နက္ကိုင္ေလးဖြဲ႕ႏွင့္ ႏွစ္ဖက္ အပစ္အခတ္ရပ္စဲေရးသေဘာတူ ညီခ်က္ေရးထုိးႏုိင္ရန္ ႀကိဳးပမ္း ေနသည္။ သုိ႔ေသာ္ AA အပါအ ၀င္ အဖြဲ႕အခ်ိဳ႕ႏွင့္ပတ္သက္၍မူ စိန္ေခၚမႈမ်ားရွိမည္ဟု အကဲခတ္ မ်ားက သုံးသပ္သည္။

 AA ေခါင္းေဆာင္မ်ားက ရခုိင္ျပည္နယ္တြင္ ၎တို႔တပ္ဖြဲ႕ မ်ား ရွိရမည္ဟု စြဲကိုင္ထားၿပီး တပ္မေတာ္ဘက္ကမူ AA က ရခုိင္ေဒသတြင္ ေျခကုတ္ယူသည္ ကုိ လက္မခံ။

စစ္ေဘးဒုကၡသည္မ်ားအပါ အ၀င္ ျပည္သူမ်ား၊ လူမႈအဖြဲ႕အ စည္းမ်ားကမူ ရခုိင္ေဒသတိုက္ပြဲ မ်ားကုိ စားပြဲ၀ုိင္းထက္တြင္ ေဆြး ေႏြးအေျဖရွာေစလုိသည္။

 တိမ္ညိဳစစ္ေဘးဒုကၡသည္ စခန္းတြင္ ခုိလႈံေနသည့္ ေအာက္ သကန္ေက်းရြာသား ဦးလျပည့္ ေအာင္က သူ၏ခံစားခ်က္ကုိယခုလုိဖြင့္ဟသည္။

 ‘‘ကြၽန္ေတာ္တို႔က ေျပာရ မယ္ဆုိရင္ေတာ့ ေအးေအးခ်မ္း ခ်မ္းပဲ ကိုယ့္အိမ္၊ ကိုယ့္ယာမွာ ေနရဖုိ႔ဟာတစ္ခုကုိပဲ ကြၽန္ေတာ္ တို႔လုိခ်င္တာပါ။ ကြၽန္ေတာ္တို႔ မွာေတာ့ ႏွစ္ဖက္တိုက္ပြဲျဖစ္တာ မွာ ဟုိလူကုိ မုန္းတယ္၊ ဒီလူကုိ မုန္းတယ္လုိ႔ မေျပာခ်င္ဘူး’’

ရခုိင္ျပည္နယ္တြင္ ျဖစ္ပြား ေနသည့္ လက္နက္ကိုင္ပဋိပကၡ မ်ားသည္ တိုင္းရင္းသားအားလုံး ႏွင့္ သက္ဆိုင္သည့္ တစ္ႏုိင္ငံလုံး အေရးျဖစ္ေၾကာင္း ႏုိင္ငံေရးအင္ အားစုမ်ားက ေျပာသည္။ ထုိ႔ ေၾကာင့္ လူမ်ိဳးေရးမုန္းတီးမႈမ်ား အပါအ၀င္ ျပႆနာဆက္လက္ မႀကီးထြားေစရန္ အားလုံးႀကိဳး ပမ္းသင့္သည္ဟု မွတ္ခ်က္ျပဳ သည္။ လူမ်ိဳးေရးမုန္းတီးမႈမ်ား မျဖစ္ပြားေစရန္ အျပန္အလွန္ယုံ ၾကည္မႈတည္ေဆာက္ၿပီး ျပႆ နာမ်ားကုိ ႏုိင္ငံေရးအရေဆြးေႏြး အေျဖရွာရမည္ဟု ၎တို႔က အ ႀကံျပဳသည္။

‘‘လူမ်ိဳးေရး၊ ဘာသာေရး မုန္းတီးမႈဆုိတာက အားလုံးအစြဲ မရွိရဘူးေပါ့။ ဘက္မလုိက္ရဘူး ေပါ့။ ညီမွ်မႈရွိဖုိ႔လုိတာေပါ့။ ဒါက နားလည္မႈတည္ေဆာက္ရမွာ။ ဒါ မွေျပလည္ႏုိင္မွာ’’ဟု ကခ်င္ျပည္ နယ္ဒီမုိကေရစီပါတီဥကၠ႒ ေဒါက္ တာမနာမ္တူးဂ်ာက မွတ္ခ်က္ျပဳ သည္။ ၎သည္ KIO ဒုဥကၠ႒ ေဟာင္းလည္းျဖစ္သည္။

ရခုိင္တိုက္ပြဲမ်ားသည္လူမ်ိဳး ေရးအရ ျဖစ္ပြားေနသည္မဟုတ္ ေၾကာင္းႏွင့္ ျပႆနာမ်ား ေျပ လည္ေစရန္ ေဒသတြင္း လူမႈအ ဖြဲ႕အစည္းမ်ားၾကား ပူးေပါင္း ေဆာင္ရြက္သလို သက္ဆုိင္ရာ အာဏာပိုင္မ်ားကပါ ၀ုိင္း၀န္း ေဆာင္ရြက္သင့္သည္ဟု ရခုိင္ တိုင္းရင္းသားမ်ိဳးႏြယ္စုမ်ား အစည္းအ႐ုံးဥကၠ႒ ဦးေရႊေဘာ္စိန္ က အႀကံျပဳသည္။

‘‘ေဒသခံ လူမ်ိဳးအေနနဲ႔ လည္း အရင္ကလုိအေတြးအေခၚ မ်ိဳးမဟုတ္ဘဲ တစ္ေယာက္နဲ႔တစ္ ေယာက္ရဲ႕ အတိတ္ကုိ အတိတ္ မွာထားၿပီးေတာ့ လက္ရွိအနာ ဂတ္ကုိ ဘယ္လုိႀကိဳးစားရမလဲ ဆုိတာကုိ အေတြးအေခၚသစ္ ေတြကုိ ေမြးထုတ္ေပးဖုိ႔အခ်ိန္တန္ ၿပီလုိ႔ ေျပာခ်င္ပါတယ္’’ဟု ဦးေရႊ ေဘာ္စိန္က တိုက္တြန္းသည္။

တပ္မေတာ္ေျပာခြင့္ရပုဂၢိဳလ္ ကမူ လူမ်ိဳးေရးအမုန္းပြားမႈမ်ား မျဖစ္ပြားေစေရး ဂ႐ုစိုက္ကုိင္ တြယ္ေဆာင္ရြက္ေနသည္ဟု ဆုိသည္။

‘‘ကြၽန္ေတာ္တို႔သည္ ရခုိင္နဲ႔ AA နဲ႔ကုိ ခြဲျခားျမင္ပါတယ္။ ဒီလုိ ျမင္လုိ႔လည္း ေသာင္းက်န္းသူ သည္ ေသာင္းက်န္းသူပဲ၊ ေဒသခံ တိုင္းရင္းသားျပည္သူသည္ ေဒသ ခံ တိုင္းရင္းသားျပည္သူလူထုပဲ ျဖစ္တယ္’’ဟု ဗုိလ္မွဴးခ်ဳပ္ေဇာ္မင္းထြန္းက ေျပာသည္။ ယမ္းေငြ႕မကင္းစင္ေသးသည့္ ရခုိင္ျပည္နယ္တြင္ေတာ့ စစ္ေဘးဒုကၡသည္ဦးေရ တရိပ္ရိပ္တိုးျမင့္ေနရာ ငါးေသာင္းခန္႔ ရွိေနၿပီျဖစ္သည္။

 လူမ်ိဳးေရး ျပႆနာမ်ား ေလွ်ာ့ခ်ေရွာင္ရွားႏိုင္ေရးႏွင့္ပတ္သက္၍လည္း ေဒါက္တာမင္း ေဇာ္ဦးက ယခုလိုအႀကံျပဳသည္။  ‘‘ရခုိင္- ျမန္မာ ကြန္ျမဴနတီၾကား ထဲမွာ အထူးသျဖင့္ လူငယ္ေတြ ၾကားထဲမွာ ဒုိင္ယာေလာ့လိုဟာ မ်ဳိး ေဆြးေႏြးပြဲေတြ လုပ္ဖုိ႔လုိလိမ့္ မယ္။ တစ္ေယာက္ရဲ႕ ခံစားခ်က္ ကို တစ္ေယာက္ နားေထာင္ႏုိင္ဖုိ႔လုိလိမ့္မယ္။ ဒါေတြရွိမွပဲ ေနာက္ ပုိင္းမွာ အမုန္းစကားေျပာတဲ့ကိစၥ ေတြ၊ လူမ်ဳိးေရးပဋိပကၡျဖစ္ႏုိင္ မယ့္ကိစၥေတြကို ေရွာင္ရွားႏုိင္ မယ္၊ ေလွ်ာ့ခ်ႏုိင္မယ္ဆုိတဲ့ သ ေဘာမ်ိဳးျဖစ္ပါတယ္’’

ရခုိင္ေဒသ လက္နက္ကုိင္ ပဋိပကၡ အပါအ၀င္ ျပႆနာမ်ား ေျပလည္ေစရန္ အျမန္ေဆာင္ ရြက္ရမည့္နည္းလမ္းကုိ ေဒါက္ တာတူးဂ်ာက ေအာက္ပါအတိုင္း မွတ္ခ်က္ျပဳသည္။ ‘‘စစ္ေရးနဲ႔ မေျဖရွင္းဘဲနဲ႔ ႏုိင္ငံေရးနဲ႔ ေျဖရွင္းရမယ့္ဟာေတြ ခ်ည္းပါပဲ’’